Hertog Hendrik met vogel

Vele Bosschenaren zullen dit beeld overigens ook nooit opgemerkt hebben. De gemeente besloot in 1953 de Nederlandse Spoorwegen dit beeld ter gelegenheid van de opening van het nieuwe station te schenken. De kunstenaar, de in 's-Hertogenbosch geboren en thans in Rosmalen wonende Frans van der Burgt, heeft hertog Hendrik afgebeeld met een vogel, als symbool van de snelheid.

Hertog Hendrik I, „de Strijdvaardige”, geboren in 1165, trad vanaf 1182 op als mederegent van zijn vader Godfried III. Toen zijn vader in 1190 stierf, werd hij op de Rijksdag te Komburg als rijksvorst aanvaard, met de Duitse keizer als enige politieke macht boven zich. De politiek van hertog Hendrik I was er vooral op gericht zijn grondgebied te verstevigen en zo mogelijk uit te breiden. Om dit te bereiken schuwde hij niet om herhaaldelijk van bondgenoot te wisselen. In het kader van de versterking van zijn hertogdom Brabant paste ook de stichting van 's-Hertogenbosch in 1185, in de tijd dus dat hij mederegent was.

's-Hertogenbosch werd doelbewust als de meest noordelijke vesting van her hertogdom gesticht, als verdediging tegen Holland en Gelder. Een uitsluitend militaire vesting heeft echter geen levensvatbaarheid, zeker niet in een tijd dat de verdediging van zo'n stad enkel op de burgers neerkwam. Om inwoners in zijn nieuwe stad te krijgen verleende Hendrik een uitgebreid stadsrecht, het oudst bewaard gebleven van Nederland, en probeerde zoveel mogelijk economische voordelen voor 's-Hertogenbosch te krijgen. Zo verkreeg Hendrik in 1195 tolvrijdom voor de Bosschenaren in het gehele gebied van de graaf van Gelder. In het jaar daarop verleende de Duitse keizer hetzelfde vrijdom van belasting betalen aan de Bosschenaren op verzoek van de Brabantse hertog.

Zo werden dankzij hertog Hendrik I de grondslagen gelegd voor de toekomstige bloei van 's-Hertogenbosch, de vierde hoofdstad van het hertogdom Brabant.